Τετάρτη 29 Σεπτεμβρίου 2010

*.Χειρισμοί Οκτωβρίου.

Ο Οκτώβριος είναι ο μήνας του πευκόμελου, είναι επίσης ο μήνας με τις μεγαλύτερες αποδόσεις μελιού στην Ελλάδα .Σχεδόν το 50% του ελληνικού μελιού παράγεται αυτόν τον μήνα. Η εκτίμηση αυτή ισχύει γενικότερα, το ποσοστό όμως έχει μια διακύμανση από χρονιά σε χρονιά που οφείλεται κυρίως στην απόδοση άλλων σπουδαίων μελισσοκομικών φυτών
όπως πορτοκάλι, βαμβάκι, θυμάρι, ανοιξιάτικο και πρώιμο (καλοκαιρινό) πεύκο κ.α. ΄Οσο πιο πετυχημένες είναι αυτές οι ανθοφορίες, είναι επόμενο ότι μικραίνει το ποσοστό του μελιού που βγαίνει τον Οκτώβριο και το αντίστροφο. Βέβαια και η παραγωγή του Οκτωβρίου επηρεάζει αυτή την διακύμανση, όχι όμως σημαντικά, γιατί είναι η πλέον σίγουρη και
σταθερή περίοδος παραγωγής μελιού στη χώρα μας. Οι εκκρίσεις του "εργάτη", του κοκοειδούς Marcalina hellenica, είναι πλουσιότερες, το μέγεθος του και οι ανάγκες διατροφής του είναι μεγαλύτερες, επομένως και οι εκκρίσεις που εκμεταλλεύονται οι μέλισσες, η
θερμοκρασία του αέρα προπαντός όμως η σχετική υγρασία σε επίπεδα που ευνοούν το πέταμα και την εργασία των μελισσών στα πεύκα (συλλογή) και στη κυψέλη (επεξεργασία της πρώτης ύλης και μετατροπής της σε μέλι). Η επιτυχία λοιπόν τον Οκτώβριο στο πεύκο, είναι σχεδόν εξασφαλισμένη, περισσότερο απ' οπουδήποτε αλλού, όσον αφορά τη "βοσκή". Από κει και πέρα θα εξαρτηθεί από την " δυναμικότητα " των μελισσιών που είναι αποτέλεσμα της εργασίας του μελισσοκόμου τους προηγούμενους μήνες.
ΕΡΓΑΣΙΕΣ ΤΟΥ ΟΚΤΩΒΡΙΟΥΟι εργασίες αυτού του μήνα επικεντρώνονται στη παραγωγή πευκόμελου για τους περισσότερους μελισσοκόμους. Υπάρχει όμως μεγάλος αριθμός μελισσοκόμων που δεν μεταφέρουν τα μελίσσια τους στα πεύκα, κυρίως λόγω απόστασης ή άλλου λόγου που αφορά τον προγραμματισμό εκμετάλλευσης των μελισσιών.
Ακόμη και για τους μελισσοκόμους που συνηθίζουν να μεταφέρουν κάθε χρόνο τα μελίσσια τους στα πεύκα τον Οκτώβριο, η κάθε χρονιά έχει κάποιες ιδιαιτερότητες. (Γι' αυτό είναι χρήσιμη η "ανασκόπηση της χρονιάς " που προηγήθηκε, ώστε να συνδέονται οι χειρισμοί που προτείνονται με τα φετινά δεδομένα και όχι μόνο από τη γενικότερη γνώση και τις εμπειρίες
παλαιοτέρων ετών).
Παραμονή στο πεύκο.
Είναι επόμενο τα μελίσσια που μεταφέρθηκαν στα πεύκα από τα τέλη Ιουλίου - αρχές Αυγούστου, να έχουν "εξαντληθεί" με τον ερχομό του Οκτωβρίου. Είναι γνωστό το μπλοκάρισμα του γόνου στο πεύκο που έχει σαν αποτέλεσμα τη μη ανανέωση του πληθυσμού των εργατριών μελισσών και το σημαντικό αδυνάτισμά τους. Σ' αυτή την κατάσταση τα
μελίσσια ούτε ν' αξιοποιήσουν μπορούν τις μελιτώδες εκκρίσεις ούτε και να ξεχειμωνιάσουν επιτυχώς και να "βγούν' γερά την ερχόμενη άνοιξη.
Σ' αυτή την περίπτωση η σύσταση είναι να ολοκληρωθούν οι τρυγητοί νωρίς τον Οκτώβριο και να μεταφερθούν τα μελίσσια εκτός πευκοδάσους. Η αναζήτηση γυρεοφόρων ανθοφοριών είναι επιτακτική ανάγκη। Η ξηρασία όμως έχει επηρεάσει δυσμενώς τις ανθοφορίες της ερείκης, του πολύκομβου της ακονιζάς και άλλων φυτών που θα μπορούσαν να ήταν η
λύση στις απαιτήσεις των μελισσιών. Σε κάθε όμως περίπτωση η παρακολούθηση των μελισσιών για το αν μαζεύουν ή όχι γύρη και εν συνεχεία η τροφοδότηση, αν χρειάζεται, με υποκατάστατο γύρης και διεγερτικά με αραιό σιρόπι, θα βοηθήσει τα μελίσσια να εκθρέψουν γόνο.
* Για τα μελίσσια που μεταφέρθηκαν στο πεύκο αργά το Σεπτέμβριο η κατάσταση είναι διαφορετική. Τα μελίσσια αυτά στερήθηκαν ενδεχομένως το "πετυχημένο πεύκο" τον Αύγουστο, έχουν διατηρήσει όμως ακμαίο τον πληθυσμό τους και γόνο σ' αρκετά πλαίσια, ούτως ώστε να μπορούν άνετα να παραμείνουν στο πεύκο όλο τον Οκτώβριο και το 1ο
δεκαήμερο του Νοεμβρίου.
Οι μελισσοκόμοι σ' αυτή την περίπτωση πραγματοποιούν και 2 τρύγους αφ' ενός, έχουν δε την προσδοκία ότι τον Νοέμβριο θα βρουν "ανοικτή σουσούρα" για να δυναμώσουν τα μελίσσια.
ΤΡΥΓΟΣ ΤΟΝ ΟΚΤΩΒΡΙΟ ΣΤΟ ΠΕΥΚΟ
Η σωστή προετοιμασία των μελισσιών για τον Οκτώβριο, είναι:
Δυνατά μελίσσια σε πληθυσμό και γόνο, τρυγημένα και "σφικτά". Φυσικά όταν λέμε τρυγημένα μελίσσια ("νηστικά"), εννοούμε να μη "κουβαλάμε" πλαίσια μόνο με μέλι από το καλοκαίρι στο πεύκο.
Γιατί:
α) τα νηστικά μελίσσια "τραβούν" καλύτερα στο πεύκο.
β) φόρτωμα και ξεφόρτωμα γίνονται με λιγότερο κόπο.
γ)το μέλι που βγαίνει είναι περισσότερο πευκόμελο, άρα αργεί να κρυσταλλώσει.
δ) στο χρόνο που περιμένουμε να "ξεγονέψουν " τα μελίσσια για να τρυγήσουμε, θα είχαν γεμίσει και τα άδεια πλαίσια που θα αντικαταστήσουν τα πλαίσια με μέλι, άρα έχουμε μεγαλύτερη παραγωγή. Όταν λέμε "σφικτά" μελίσσια, εννοούμε, τόσα πλαίσια στο μελίσσι,
όσα καλύπτονται καλά από μέλισσες. Δηλαδή ο αριθμός των πλαισίων, δεν καθορίζεται από τις συνήθειες ή τις επιθυμίες των μελισσοκόμων, ούτε από τις αναμνήσεις παλαιοτέρων ετών, ούτε φυσικά από εγωιστικούς λόγους "να φαίνονται τα μελίσσια μας δυνατά από μακριά στους άλλους". Ο πληθυσμός καθορίζει τον αριθμό των πλαισίων, γιατί οι μέλισσες
με λιγότερα πλαίσια:
α) θα βγάλουν το ίδιο και περισσότερο μέλι.
β) θα επεξεργασθούν , θα εξατμίσουν και θα ωριμάσουν το μέλι γρηγορότερα
γ) ο τρυγητός θα είναι ευκολότερος (λιγότερα πλαίσια - καλύτερα σφραγισμένα).
δ) Η ποιότητα του μελιού καλύτερη και η ποσότητα του κεριού μεγαλύτερη
ε) Καλύτερη περιποίηση των πλαισίων και καθαρισμό τους από άρρωστες προνύμφες και μούμιες, αυγά και προνύμφες κηρόσκωρου κλπ. Τα' ανωτέρω δεν σημαίνουν ότι πρέπει να φτάνουμε σε υπερβολές και να περιορίζουμε μελίσσια που φυσιολογικά καλύπτουν 18 - 20 πλαίσια, σ' ένα όροφο. Είναι σίγουρο όμως ότι τον Οκτώβριο στο πεύκο δεν πρέπει ν'
αφήνουμε μελίσσια που μετά βίας καλύπτουν 12 - 13 πλαίσια, με ολόκληρο όροφο. Πολύ περισσότερο μελίσσια των 15 - 20 πλαισίων, να τα δίνουμε και άλλον όροφο, με την προσδοκία ότι θα γεμίσει μέλι.
ΣΥΝΕΝΩΣΗ ΜΕΛΙΣΣΙΩΝ* Η μοναδική περίπτωση εμφάνισης μελισσιών με 30 πλαίσια τον Οκτώβριο στο πεύκο είναι όταν συνενώνουμε 2 μελίσσια που το καλοκαίρι είχαν με επιτυχία το καθένα, έναν όροφο. Είναι μία τεχνική (που στηρίζεται κι' αυτή στον κανόνα του "σφικτού " μελισσιού) που εφαρμόσθηκε πειραματικά στη χώρα μας με καλά αποτελέσματα. Περισσότερο μέλι και γόνο σε μεγαλύτερη έκταση απ' ότι αθροιστικά τα δύο μελίσσια αν δεν τα συνενώσουμε. (στους πειραματισμούς κρατήθηκε μία μόνο βασίλισσα).
* Ο πρώτος τρύγος αν γίνεται πριν τις 15 Οκτωβρίου είναι "ληστρικός". Δεν τρυγιούνται μόνο τα πλαίσια που έχουν γόνο (συνήθως 1 - 3 ).
* Τα πλαίσια αυτά που είναι λογικό να έχουν στεφανώματα με ανθόμελα ή και ποσότητες γύρης, σημαδεύοντας ούτως ώστε να μη τρυγηθούν στον τελευταίο τρύγο. Μ' αυτόν τον τρόπο:
α) παίρνουμε πιο καθαρό πευκόμελο στον δεύτερο τρύγο.
β) αφήνουμε για το χειμώνα πλαίσια με ανθόμελα και γύρη, που είναι πιο κατάλληλα για χειμερινές τροφές. Αν δεν τα σημαδεύουμε (με μαρκαδόρο) είναι πιθανό να μη τα
ξεχωρίζουμε στο τέλος Οκτωβρίου, γιατί τότε ο γόνος θα λείπει εντελώς από τα μελίσσια.
ΠΑΡΑΓΩΓΗ ΚΕΡΙΟΥ
Το κερί της μέλισσας είναι ένα μοναδικό και πολύτιμο προϊόν. Η ζήτησή του είναι σταθερή, χρησιμοποιείται στη χώρα μας από την αρχαιότητα σε πολλές εφαρμογές και αυτοί που το χρειάζονται περισσότερο είναι οι ίδιοι μελισσοκόμοι που το παράγουν. Η σωστή τεχνική ν' ανανεώνουμε τακτικά τις κηρήθρες των μελισσιών μας αφ' ενός και η μη αξιοποίηση όλου του κεριού αφ' ετέρου, έχει σαν αποτέλεσμα η ζήτηση του κεριού να είναι μεγαλύτερη από την εγχώρια προσφορά, με αποτέλεσμα να πραγματοποιούνται εισαγωγές από τρίτες
χώρες Κίνα, Κεντρική Αφρική κλπ. Τα τελευταία χρόνια η τιμή αγοράς του κεριού αυξήθηκε σημαντικά και οι δαπάνες για την αγορά φύλλων κηρήθρας σε μια μελισσοκομική επιχείρηση είναι σοβαρό στοιχείο του κόστους παραγωγής μελιού.
Παλαιότερα όταν οι εγχώριες κυψέλες στη χώρα μας ήταν σε κοινή χρήση, η παραγωγή του κεριού ήταν μεγαλύτερη και η ζήτηση από τους μελισσοκόμους μικρή, αφού δεν χρειάζονταν φύλλα κηρήθρας. Έτσι πολλές μελισσοκομικές οικογένειες κρατούσαν το κερί που έβγαζαν, για πολλά χρόνια, για να το χρησιμοποιήσουν σε μια έκτακτη ανάγκη, γάμο των παιδιών
κλπ. Σήμερα όμως πρέπει ν' αξιοποιήσουμε αμέσως όλο το κερί, αφού όπως είπαμε οι ανάγκες σε φύλλα κηρήθρας είναι αυξημένες. Ατυχώς σε πολλές περιοχές της χώρας μας δεν αξιοποιείται το κερί, είτε γιατί δεν υπάρχει ντόπια βιοτεχνία κατασκευής φύλλων κηρήθρας, είτε γιατί θεωρείται πολύ μικρό έσοδο για ν' ασχοληθούν μ' αυτό οι μικροί ιδίως μελισσοκόμοι.
Ο Οκτώβριος είναι επίσης ο μήνας παραγωγής κεριού. Από τη μια μεριά του"ξελεπιδιάσματος" από τον τρύγο κι' από την άλλη η απομάκρυνση των πολυχρησιμοποιημένων κηρήθρων που γίνεται με τον τελευταίο τρύγο στο πεύκο.
Επαναλαμβάνω ότι οι παλιές κηρήθρες πηγαίνουν για λιώσιμο, οι σκούρες αλλά καφέ κηρήθρες επιστρέφονται στα μελίσσια και οι άσπρες φρεσκοκτισμένες διατηρούνται στην αποθήκη για να χρησιμοποιηθούν την άνοιξη.
Αν ξεχειμωνιάσουμε στο πεύκο ή σε περιοχές με πολύ υγρασία τότε μπορούμε να αφήσουμε "ακριανές κηρήθρες" δύο παλιές που θα τις απομακρύνουμε την άνοιξη. Ο λόγος γιατί η μελισσόσφαιρα τον χειμώνα σχηματίζεται στις μεσαίες κηρήθρες και οι δύο ακριανές "μουχλιάζουν" και καταστρέφονται από την περίσσεια υγρασίας.
ΑΣΘΕΝΕΙΕΣ
Αμερινάνικη σηψηγονία.


Οι σηψηγονίες εμφανίζονται τους θερινούς μήνες, όμως το φθινόπωρο στο πεύκο είναι εύκολο να διαπιστώσουμε προσβολές που ξέφυγαν της προσοχής μας. Όταν φυσιολογικά στο τέλος Οκτωβρίου δεν υπάρχει γόνος στα μελίσσια, ο προσβεβλημένος από αμερικάνικη σηψηγονία παραμένει και είναι εύκολο να το διαπιστώσει ο μελισσοκόμος που βγάζει πλαίσια από τρύγο. Το μέλι από τέτοιες κυψέλες είναι κατάλληλο για κατανάλωση, όμως τα πλαίσια πρέπει να τρυγιούνται στο τέλος και εν συνεχεία να καταστρέφονται με φωτιά.
Νοζεμίαση.

Η εμφάνιση της νοζεμίασης εντοπίζεται στους ανοιξιάτικους συνήθως μήνες. Τα σπόρια όμως της νοζεμίασης υπάρχουν στο μελίσσι και γι' αυτό είναι πιο αποτελεσματικό να γίνεται προληπτική χορήγηση των φαρμάκων από το φθινόπωρο για τις περιοχές όμως που η ασθένεια εμφανίζεται συχνά είναι δηλαδή ενδημική. Η φθινοπωρινή αντιμετώπιση σε
συνδυασμό με ανοιξιάτικη έχει τα καλύτερα αποτελέσματα. Αν κάνουμε μόνο μία χορήγηση φαρμάκων, τότε η φθινοπωρινή είναι προτιμότερη από την ανοιξιάτικη.
Για τις υπόλοιπες περιοχές που η ασθένεια είναι σπάνια ή δεν εμφανίζεται συχνά, χορηγούμε θεραπευτική αγωγή μόνον όταν εμφανισθούν τα πρώτα συμπτώματα της νοζεμίασης την άνοιξη.
Βαρρόα.

Το μπλοκάρισμα του γόνου τον Οκτώβριο στα πευκοδάση είναι μια πρώτης τάξεως ευκαιρία για την καταπολέμηση της βαρρόα. Κατά την προσωπική μου άποψη το μπλοκάρισμα του γόνου αυτή την περίοδο, είναι πλέον πλεονέκτημα και όχι σοβαρό μειονέκτημα όπως εθεωρείτο προ 20ετίας, πριν δηλαδή από την εμφάνιση της βαρρόα στη χώρα μας.
Η παρουσία όλων των ακάρεων πάνω στις μέλισσες, οι σχετικά υψηλές θερμοκρασίες που επιτρέπουν την δράση των ακαρεοκτόνων, το μεγάλο χρονικό διάστημα από τον επόμενο τρυγητό, δημιουργούν ιδανικές συνθήκες για την σωστή αντιμετώπιση.
Η πρόσφατη όμως διαπίστωση ότι η βαρρόα ανέπτυξε ανθεκτικότητα στο Φλουβαλινέϊτ (MAVRIK), μας αναγκάζει να είμαστε πιο προσεκτικοί, πιο συνεπείς και να μη παραλείπουμε την περίοδο αυτή να καταπολεμούμε το άκαρι με ένα εγκεκριμένο ακαρεοκτόνο. Δυστυχώς η έρευνα μέχρι στιγμής δεν μπορεί να συστήσει φάρμακο ισάξιο του Φλουβαλινέϊτ, τόσο σε
αποτελεσματικότητα όσο και σε δαπάνη και ευκολία εφαρμογής. Η χρήση πάντως περισσοτέρων του ενός ακαρεοκτόνου είναι σκόπιμη. Ελπίδες δίνειτώρα τελευταία η χρήση του οξαλικού οξέος.
Ανθοφορίες του μήναΛίγα είναι τα μελισσοκομικά φυτά του Οκτωβρίου.

Η σουσούρα (φθινοπωρινό ρείκι) λόγω της ξηρασίας είναι σίγουρο ότι θ' αποδώσει μετά τον Οκτώβριο και αφ' όσον προηγηθούν βροχές.

Η κουμαριά προς το τέλος του μήνα σ' ορισμένες περιοχές ίσως είναι η λύση. Η ακονιζά ( σκοτζάρι) πρέπει κι' αυτή να υπολογίζεται αυτόν τον μήνα μόνο εφ' όσον έχουμε έστω και μικρού ύψους βροχές.
Ο αρκουδόβατος στα πευκοδάση ή και αλλού είναι σπουδαίο φυτό (λέγεται έτσι γιατί ο αναρριχόμενος εύκαμπτος κορμός του, φέρει φοβερά αγκάθια που δημιουργούν σοβαρές πληγές στα χέρια των απρόσεκτων).
Ο κρόκος είναι επίσης σπουδαίο μελισσοκομικό φυτό για τις περιοχές όμως που καλλιεργείται (Δυτ. Μακεδονία). Στα παραθαλάσσια μέρη, το αρμυρίκι φθινοπωρινής άνθισης είναι μια βοηθητική λύση στο πρόβλημα κυρίως της κάλυψης των αναγκών των μελισσιών για γύρη.

Άρθρο του
Δημητρίου Τσέλλιου
Γεωπόνου, Αναπληρωτής Ερευνητής
ΕΘΙΑΓΕ
Διευθυντής Ινστιτούτου Μελισσοκομίας
ΠΗΓΗ : melinet।gr/
Προσοχή!
Αν δεν δοθεί άδεια από τον ΕΟΦ για την κυκλοφορία συγκεκριμένων σκευασμάτων ως ειδικών μελισσοφαρμάκων, κανένα δεν πρέπει να χορηγείται στα μελίσσια.

Παρασκευή 17 Σεπτεμβρίου 2010

*.Τεχνικά χαρακτηριστικά της κυψέλης.-

Αφιερωμένο στους κατασκευαστές - βιοτέχνες κυψελών.

ΤΕΧΝΙΚΑ ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ ΤΗΣ ΚΥΨΕΛΗΣ

.... από την οπτική γωνία της λειτουργικότητας και της ευκολίας εφαρμογής των διαφόρων μελισσοκομικών χειρισμών βρέθηκε ότι οι κυψέλες των 8 και 10 πλαισίων Hoffman (Standard) είναι οι πιο ενδεδειγμένες για την Ελλάδα. Η κυψέλη τύπου Langstroth έχει σταθερές διαστάσεις και πρέπει να τηρηθούν ως πρότυπο και να ακολουθούνται από όλους τους κατασκευαστές κυψελών. Οι αποκλίσεις από τις διαστάσεις αυτές μόνο προβλήματα έχουν δημιουργήσει και πιστεύουμε ότι έγιναν από άγνοια και όχι από πρόθεση. Για να σταματήσει όμως αυτό το κακό θα πρέπει όλοι οι φορείς που εμπλέκονται με τη μελισσοκομία να τηρούν τις σταθερές προδιαγραφές με θρησκευτική ευλάβεια.
Παρακάτω δίδονται με λεπτομέρεια οι διαστάσεις όλων των τμημάτων της κυψέλης τύπου Langstroth των 10 πλαισίων όπως αρχικά εισήχθηκε στην Ελλάδα και υιοθετήθηκε από το Υπουργείο Γεωργίας και χρησιμοποιείται από τις περισσότερες χώρες του κόσμου.

Οι εξωτερικές διαστάσεις της κυψέλης μπορεί να διαφέρουν μερικά χιλιοστά αν αυτό κρίνεται αναγκαίο για τεχνικούς λόγους. Αυτό όμως που πρέπει να τηρηθεί με «θρησκευτική ευλάβεια» είναι οι εσωτερικές διαστάσεις και του πλαισίου, ώστε να διασφαλίζεται το διάστημα της μέλισσας (6-9 χιλιοστά).
Οι απαιτήσεις της σύγχρονης μελισσοκομίας απαιτεί την ύπαρξη κινητού πυθμένα (βάσης) γιατί διευκολύνονται κατά πολύ οι μελισσοκομικοί χειρισμοί (αναστροφή πατωμάτων, καθαρισμός πυθμένα, έλεγχος του εμβρυοθαλάμου για βασιλοκύτταρα με απλό ανασήκωμα της μιας μόνο πλευράς κ.ά.). Η ύπαρξη διαφόρων τύπων συνδετήρων εξασφαλίζουν τη σταθερότητα της κυψέλης κατά τη διάρκεια των μεταφορών.


Εικόνα 1. Η κυψέλη τύπου Langstroth με τις διάφορες διαστάσεις της σε χιλιοστά του μέτρου.

Εικόνα 2. Βαθύ πάτωμα τύπου Langstroth με τις διαστάσεις σε χιλιοστά του μέτρου.

Εικόνα 3. Η κινητή βάση ή πυθμένας της κυψέλης σε χιλιοστά του μέτρου.



Εικόνα 4. Καπάκι εξωτερικό σε κανονική και αναποδογυρισμένη θέση με τις διαστάσεις σε χιλιοστά του μέτρου.

Εικόνα 5. Καπάκι εσωτερικό και καπάκι τύπου Αυστραλίας με διαστάσεις σε χιλιοστά του μέτρου
Εικόνα 6. Λεπτομέρεια κατασκευής στο σώμα της κυψέλης όπου επικάθονται τα πλαίσια με τις διαστάσεις σε χιλιοστά του μέτρου.
Εικόνα 7. Λεπτομέρειες κατασκευής κυψέλης και πλαισίων όπου φαίνεται σε διάφορα σημεία το διάστημα μέλισσας σε χιλιοστά του μέτρου.
>Εικόνα 8. Το πλαίσιο τύπου Hoffman με διαστάσεις σε χιλιοστά του μέτρου.

Εικόνα 9. Οι διαστάσεις σε χιλιοστά του μέτρου των διαφόρων τμημάτων του πλαισίου τύπου Hoffman.
>Εικόνα 10. Λεπτομέρεια κατασκευής του πλαισίου τύπου Hoffman με διαστάσεις σε χιλιοστά του μέτρου.

ΓΕΩΠΟΝΙΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΑΘΗΝΩΝ
ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΟ ΣΗΡΟΤΡΟΦΙΑΣ ΚΑΙ ΜΕΛΙΣΣΟΚΟΜΙΑΣ

Χρηματοδότης: ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΓΕΩΡΓΙΑΣ
Δ/ΝΣΗ ΖΩΙΚΗΣ ΠΑΡΑΓΩΓΗΣ & ΑΠΑ
ΚΑΝ. 1221/97, ΔΡΑΣΗ V
ΕΡΕΥΝΑ-ΜΕΛΕΤΗ ΤΗΣ ΠΟΙΟΤΗΤΑΣ ΤΟΥ ΜΕΛΙΟΥ
ΤΕΛΙΚΑ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ
του Ερευνητικού Προγράμματος ΜΕΛΕΤΗ ΤΥΠΩΝ ΚΥΨΕΛΩΝ
Φορέας Εκτέλεσης: ΓΕΩΠΟΝΙΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΑΘΗΝΩΝ,
ΕΙΔΙΚΟΣ ΛΟΓΑΡΙΑΣΜΟΣ ΚΟΝΔΥΛΙΩΝ ΕΡΕΥΝΑΣ

Επιστημον. Υπεύθυνος: Πασχάλης Χαριζάνης, Επίκουρος Καθηγητής Δ/ντής Εργαστηρίου Σηροτροφίας και Μελισσοκομίας
Πηγή : melinet.gr

Πέμπτη 9 Σεπτεμβρίου 2010

*. Τρύγος.-






Τέλος ο τρύγος για φέτος, από εδώ και πέρα μαζεύουν για να περάσουν το χειμώνα.Θα πρέπει να ομολογήσω οτι φέτος έκαναν καλή δουλειά.

Τρίτη 7 Σεπτεμβρίου 2010

*. Ασκοσφαίρωση ( Ascosphaera apis ).

Αναδημοσίευση από το αρχείο της www.melinet.gr






Ασκοσφαίρωση
Οι μελισσοκόμοι γνωρίζουν την ασθένεια με τις ονομασίες:Κιμωλίαση ή Γύψινος γόνος
Παθογόνο αίτιο : Ο ετεροθαλής μύκητας Ascosphaera apis
  • Παράγει σπόρια τα οποία είναι κλεισμένα μέσα σε ειδικά όργανα τις κύστες. Τα σπόρια είναι πολύ ανθεκτικά και διατηρούν τη μολυσματικήτους ικανότητα στις μουμιοποιημένες προνύμφες περισσότερο από 15 χρόνια.
  • Προδιαθέτοντες παράγοντες
Για να εκδηλωθεί η ασκοσφαίρωση, είναι αναγκαία η παρουσία ορισμένων παραγόντων που ευνοούν τη βλάστηση των σπόρων και την ανάπτυξη του μύκητα. Οι σημαντικότεροι απ' αυτούς είναι:
* Η υγρασία
* Η δυσαναλογία ενήλικων μελισσών γόνου
* Η εξασθένιση του μελισσιού
* Άλλα νοσήματα
* Διατροφικοί παράγοντες (Γύρη)
* Η φυλή των μελισσών και το ίδιο το μελίσσι
  • Επιδημιολογία
* Η προνύμφη μολύνεται κυρίως με την κατάποση σπόρων μαζί με την τροφή της, είναι όμως δυνατό να μολυνθεί και από την επιφάνεια του σώματος της. Είναι δυνατόν ένα μελίσσι να παραμείνει μολυσμένο για μεγάλο χρονικό διάστημα, χωρίς να εκδηλωθούν συμπτώματα της ασθένειας. Όταν υπάρξουν ευνοϊκές συνθήκες, οι σπόροι βλαστάνουν και η ασθένεια εκδηλώνεται.
*Η μετάδοση στα μελίσσια του ίδιου ή γειτονικών μελισσοκομείων, γίνεται με τις παραπλανημένες μέλισσες ή τη λεηλασία, αλλά και με μεταφορά σπορίων από το περιβάλλον. Η τροφοδοσία με γύρη άγνωστης προέλευσης, είναι δυνατό να γίνει αιτία μετάδοσης της ασθένειας. Οι σπόροι παραμένουν ζωντανοί στη γύρη το λιγότερο για ένα χρόνο. Πρέπει να τονισθεί ότι είναι δυνατό σε ένα μελίσσι, να υπάρχει μεγάλος αριθμός σπόρων μέσα στις τροφές και επάνω στις μέλισσες, χωρίς να προκαλεί μόλυνση.
  • Συμπτώματα
* Τα συμπτώματα εκδηλώνονται μετά το σφράγισμα του κελιού και μετά την ανόρθωση της προνύμφης.Οι νεκρές προνύμφες έχουν χρώμα ωχρόλευκο, το σώμα τους είναι μαλακό, πλαδαρό και αρχίζει να καλύπτεται από ένα γκριζόλευκο μυκήλιο. Το μυκήλιο καλύπτει αρχικά το οπίσθιο τμήμα της προνύμφης, όπου είναι και πυκνότερο και στη συνέχεια το υπόλοιπο τμήμα του σώματός τους, εκτός από το κεφαλικό άκρο, το οποίο αποξηραίνεται και
παίρνει μορφή κουμπιού. Στη συνέχεια οι προνύμφες ζαρώνουν,αποξηραίνονται και γίνονται σκληρές σαν μικρά κομμάτια κιμωλίας. Οι μουμιοποιημένες προνύμφες έχουν χρώμα άσπρο ή μαύρο. Άσπρο αυτές στις οποίες έχουν αναπτυχθεί μόνο ενός είδους υφές + ή -. Μαύρο αυτές στις οποίες αναπτύχθηκαν και οι δύο υφές και δημιουργήθηκαν κύστες.
* Παρουσία μουμιοποιημένων προνυμφών στον πυθμένα των κυψελών και στην είσοδο της κυψέλης.
* Διάσπαρτος γόνος ανάλογος με το ποσοστό προσβολής.
* Αποσφραγισμένα κελιά με λευκόχρωμο ή σκοτεινόχρωμο περιεχόμενο.
* Προνύμφες μουμιοποιημένες λευκές ή μαύρες που δεν είναι προσκολλημένες στα τοιχώματα του κελιού και παράγουν θόρυβο, σαν παιδική κουδουνίστρα, όταν κουνάμε το πλαίσιο.
  • Διάγνωση
* Τα συμπτώματα είναι παθογνωμονικά
(Χαρακτηριστικά της ασθένειας)
  • Αντιμετώπιση
* Η αντιμετώπιση της ασκοσφαίρωσης είναι από τα προβλήματα της μελισσοκομίας, που μπορούν να λυθούν οριστικά με μακροπρόθεσμο πρόγραμμα επιλογής ανθεκτικών μελισσιών από τον ίδιο το μελισσοκόμο.
* Αν δεν μπορούμε να το κάνουμε αυτό, απλά αντικαθιστούμε τις βασίλισσες των ευαίσθητων μελισσών, με βασίλισσες από μελίσσια που δεν έχουν συμπτώματα της ασθένειας.

Του καθηγητού,
της Κτηνιατρικής Σχολής
του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης
Βασίλη ΛΙΑΚΟΥ.

ΠΗΓΗ:www.melinet.gr

Σάββατο 4 Σεπτεμβρίου 2010

*. Χειρισμοί Σεπτεμβρίου.

Αναδημοσίευση από το αρχείο της www.melinet.gr



«Εποχή ανασυγκρότησης»
Ο πρώτος μήνας του φθινοπώρου από μελισσοκομικής σκοπιάς,παρουσιάζει αρκετό ενδιαφέρον
Οι καλοκαιρινοί τρύγοι έχουν τελειώσει και ολοκληρώθηκε η παραγωγή μελιού στο θυμάρι, στο έλατο, στο βαμβάκι όπως και σε περιοχές
όπου κυρίαρχες ανθοφορίες είναι τα αγριοτρίφυλλα, το τσάι, τα μελάγκαθα, ο ηλίανθος, η βελανιδιά κ.α., τοπικής σημασίας μελισσοκομικά φυτά.
Ακόμη και η πρώτη περίοδος μελιτοέκκρισης του πεύκου (τέλη Ιουλίου– τέλος Αυγούστου) έχει τελειώσει και περνάμε στο «σταθερό κενό» του πεύκου που εμφανίζεται από 10 - 20 Σεπτεμβρίου και οφείλεται στην αλλαγή περιβλήματος του παρασίτου των πεύκων, του κοκκοειδούς Marchalina hellenica, (πιο ορθά είναι στάδιο έκδυσης του κοκκοειδούς), στάδιο κατά το οποίο δεν τρέφεται και ως εκ τούτου δεν υπάρχουν μελιτοεκκρίσεις.
Έτσι μετά από μια περίοδο έντονης δραστηριότητας του μελισσιού(Απρίλιος – Αύγουστος) κατά την οποία η παρουσία του μελισσοκόμου στην ύπαιθρο «δίπλα» στα μελίσσια του ήταν συχνή και επιβεβλημένη,έρχεται σταδιακά η εποχή που και το μελίσσι, περιορίζει την έκτασή του, η εκτροφή γόνου λιγοστεύει και περισσεύουν τα πλαίσια με μέλι, ενώ και ο ίδιος ο
μελισσοκόμος έχει αρκετές δουλειές και εργασίες μέσα στην μελισσοκομική αποθήκη και λιγότερη στην ύπαιθρο.
Τα παραπάνω έρχονται σε συμφωνία μ’ αυτά που έχουν γραφτεί κατ΄επανάληψη στο παρελθόν, ότι δηλαδή από το φθινόπωρο ξεκινά η νέα μελισσοκομική χρονιά και ο Σεπτέμβριος είναι ο πρώτος μήνας του νέου έτους. Όμως είναι πιο σωστό να θεωρείται η περίοδος αυτή , εποχή ανάπαυλας και ανασυγκρότησης, εποχή προετοιμασίας για την τελική
προσπάθεια της χρονιάς, πριν από το ξεχειμώνιασμα, εποχή που χαρακτηρίζεται από την παρουσία δύο σπουδαιότατων μελισσοκομικών φυτών της χώρας μας, της ερείκης (σουσούρας) και του πεύκου.
ΕΝΕΡΓΕΙΕΣ ΤΟΥ ΜΕΛΙΣΣΟΚΟΜΟΥ ΤΟ ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟ
Οι ενέργειες του μελισσοκόμου το μήνα αυτόν, επιγραμματικά είναι:
1. Φροντίδα για τα μελισσοσμήνη γενικά.
2. Μέριμνα για το μελισσοκομικό υλικό.
3. Προσπάθεια διάθεσης του μελιού.
4. Συλλογικές ενέργειες.
1) ΦΡΟΝΤΙΔΑ ΓΙΑ ΤΑ ΜΕΛΙΣΣΟΣΜΗΝΗ
α) Περιορισμός της έκτασης (του χώρου) του μελισσιού: με γνώμονα ότι ο αριθμός των κηρηθρών πρέπει να είναι τόσος, όσος μπορούν οι μέλισσες να καλύψουν για σωστή εκτροφή γόνου, αποθήκευση τροφών,καθαρισμό και προστασία, το Σεπτέμβριο ελαττώνουμε τον αριθμό τους μετά τους τρυγητούς, αφού και λόγω εποχής το μελίσσι αυτοπεριορίζεται και τα
επιπλέον μέλια, που καταλάμβαναν σημαντικό μέρος του χώρου της κυψέλης, έχουν αφαιρεθεί.
β) Προμήθειες σε γύρη: Την εποχή αυτή η επάρκεια γύρης είναι σημαντικότερη και απ’ αυτή του μελιού. Φροντίζουμε να μην αφαιρούμε με τον τρυγητό πλαίσια με γύρη, να επιστρέψουμε μετά το ξεμέλιασμα πλαίσια στα οποία υπάρχει γύρη, να μεταφέρουμε τα μελίσσια μας σε περιοχές με γυρεοφόρες ανθοφορίες. Αν παρά τα ανωτέρω εκτιμούμε ότι η γύρη δεν επαρκεί (έχοντας εμπειρία από τις τοπικές ιδιαίτερες συνθήκες) τότε τροφοδοτούμε με υποκατάστατο γύρης. Ένα δοκιμασμένο και απλό στην παρασκευή του υποκατάστατο είναι και το παρακάτω: Για την παρασκευή 60 κιλών υποκατάστατου (αρκετό για την τροφοδότηση 60 μελισσοσμηνών σε δύο δόσεις του ½ κιλού).
Παρασκευή υποκατάστατου γύρης: «Σε 14 κιλά νερό (χλιαρό) διαλύουμε 5 κιλά γύρη φυσική. Στη συνέχεια προσθέτουμε και διαλύουμε σταδιακά 26 κιλά ζάχαρη. Στο τέλος 15 κιλά σογιάλευρο είναι αρκετό για να πάρει το ζαχαροζύμαρο στερεά μορφή, ώστε να μην τρέχει ανάμεσα στα πλαίσια, αλλά και ικανοποιητικά ρευστή ώστε να το παίρνουν οι μέλισσες ευχερώς».
Προσοχή χρειάζεται το σογιάλευρο να είναι λεπτοαλεσμένο (αλεύρι ψιλό) και η γύρη δικής μας (του μελισσοκόμου) παραγωγής. Με γύρη αμφίβολης προέλευσης είναι πολύ πιθανή η μετάδοση ασθενειών, κυρίως αμερικάνικης σηψηγονίας και ασκοσφαίρωσης.
γ) Ανανέωση του πληθυσμού – βασιλοτροφία.
Μετά την εντατική αλλαγή μελιού στους καλοκαιρινούς μήνες, ιδιαίτερα σ’ορισμένες ανθοφορίες όπως το βαμβάκι, ο ηλίανθος, το έλατο κ.α., η φθορά των συλλεκτριών μελισσών και γενικότερα των εργατριών είναι μεγάλη. Εξ άλλου είναι πιθανό οι καιρικές συνθήκες στο τέλος του φθινοπώρου να μην ευνοήσουν την εκτροφή γόνου, έτσι είναι επιβεβλημένο να φροντίσει ο μελισσοκόμος, να δημιουργήσει τις κατάλληλες συνθήκες, για την ανανέωση
του πληθυσμού. Συνήθως μια καλά μελετημένη μεταφορά των μελισσιών εξασφαλίζει το απαραίτητο νέκταρ και τη γύρη για επέκταση του γόνου.
Κατάλληλες ανθοφορίες είναι: της ερείκης, σε υψώματα μετά από βροχές τον Αύγουστο, μέτριες μέγιστες θερμοκρασίες και δροσερές νύχτες. Του πολύκομβου στα θερισμένα σιτηρά με μέλι πολύ καλής ποιότητας για διατροφή των μελισσιών, αλλά σκούρο με ιδιαίτερη γεύση και γρήγορη κρυστάλλωση. Του κισσού σε πλαγιές λόφων και βουνών. Της μυρτιάς σε
παραποτάμιες και υγρές περιοχές. Της ακονιζάς, (σκοτζάρι) σε ακαλλιέργητες εκτάσεις, ρείθρα δρόμων. Του κρόκου προς τα τέλη Σεπτεμβρίου στο οροπέδιο της Κοζάνης.

Βασιλοτροφία: αυτή την περίοδο είναι δυνατό να γίνει και μάλιστα με ικανοποιητικά αποτελέσματα αλλά πρέπει να λάβουμε μέριμνα για ύπαρξη μεγάλου αριθμού κηφήνων. Κριτήριο για την επιτυχία είναι περισσότερο η επάρκεια γύρης και δευτερευόντως νέκταρ και ήπιες κλιματικές συνθήκες.Πολύ κατάλληλη ανθοφορία είναι η ερείκη του Σεπτεμβρίου. Οι βασίλισσες του φθινοπώρου σταματούν αργά τη γέννα και ξεκινούν νωρίς το χειμώνα.

δ) Έλεγχος ασθενειών.
Το καλοκαίρι ο χειρισμός των μελισσιών, ιδιαίτερα ο λεπτομερής έλεγχος για ασθένειες του γόνου, είναι μια χρονοβόρα και επίπονη εργασία, λόγω των μελιτοθαλάμων που προστίθενται και των γεμάτων με μέλι πλαισίων. Συνέπεια των ανωτέρω είναι να ξεφεύγει πολύ συχνά της παρατήρησης του μελισσοκόμου η προσβολή στα πρώτα στάδια μελισσιών με αμερικάνικη
σηψηγονία και άλλων ασθενειών του γόνου. Το Σεπτέμβριο, που όπως είπαμε είναι ο μήνας της ανασυγκρότησης, έχουμε την ευχέρεια να επιθεωρήσουμε τα σμήνη μας που τώρα είναι ξελαφρωμένα από μέλια και περιττά πλαίσια.
Οι ασθένειες που θα μας απασχολήσουν είναι η αμερικάνικη σηψηγονία και ασκοσφαίρωση , η σακόμορφος σηψηγονία, που οφείλεται σε προσβολή από ιό, είναι δηλαδή ίωση και δεν βοηθούν τα φάρμακα στην αντιμετώπισή της, με συμπτώματα που μοιάζουν της αμερικάνικης σήψης. Η άρρωστη προνύμφη μεταβάλλεται σε «σάκο» με σκληρό περίβλημα και υγρό
περιεχόμενο. Υπάρχουν σαφείς ενδείξεις ότι μεταδίδεται ο ιός και με τη βαρρόα. Δεν είναι συχνή αρρώστεια. Συνήθως ξεπερνιέται αν περιορίσουμε τη βασίλισσα και δώσουμε χρόνο στις μέλισσες να καθαρίσουν τα προσβεβλημένα κελιά, αναφέρεται όμως για να γίνει διάκριση από άλλες ασθένειες και ν’ αποφύγουμε την περιττή χημειοθεραπεία.
Αν παραμεληθεί η καταπολέμηση της βαρρόα την Άνοιξη, τότε είναι σχεδόνβέβαιο ότι, το Σεπτέμβριο θα παρατηρήσουμε τις δυσάρεστες συνέπειες από τον ευχερή πολλαπλασιασμό του παρασίτου στον κλειστό γόνο του καλοκαιριού. Για τους λίγους, ελπίζω που δεν γνωρίζουν τα συμπτώματα της έντονης προσβολής από βαρρόα αναφέρω τα πιο χαρακτηριστικά. Μέλισσες χωρίς φτερά και τρίχωμα, κακοσχηματισμένες, μπροστά στην κυψέλη και πάνω στα πλαίσια, γόνος εγκαταλελειμμένος σκουρόχρωμος με συμπτώματα
σηψηγονίας, πλαίσια συνήθως με μέλια, πληθυσμός μελισσών περιορισμένος.
ε) Διαχωρισμός των μελισσιών δυνατά – αδύνατα, υγιή και προβληματικά. Στις αρχές του φθινοπώρου είναι χρήσιμη η ανασύνταξη στον σχηματισμό των «κοπαδιών» μας. Πολλές παραφυάδες είχαν μεγάλη ανάπτυξη και έχουν γίνει κανονικά μελίσσια, ενώ αντίθετα μερικά μελίσσια της άνοιξης δυνατά,έχουν εξασθενήσει, λόγω γερασμένης βασίλισσας ή άλλων διαφόρων αιτιών.Ο διαχωρισμός αυτός είναι χρήσιμος, ιδιαίτερα για όσους έχουν μεγάλο
αριθμό μελισσιών, για το σωστό προγραμματισμό και την εκλογή τηςπεριοχής μεταφοράς. Ξεχωριστή τοποθεσία πρέπει να προβλεφθεί για ταύποπτα αρρώστιας μελισσοσμήνη καθώς και για τα προβληματικά από διάφορες άλλες αιτίες.
2) ΜΕΡΙΜΝΑ ΓΙΑ ΤΟ ΜΕΛΙΣΣΟΚΟΜΙΚΟ ΥΛΙΚΟ
α) κηρήθρες: Μετά τον τρυγητό πάντοτε κάνουμε διαχωρισμό των κηρηθρών. Ξεχωρίζουμε τις πολύ παλιές και κατεστραμμένες κηρήθρες για λιώσιμο και παραγωγή κεριού.Τις λιώνουμε χωριστά από τα «ξελεπιδίσματα» γιατί πάντοτε το κερί βγαίνει σκουρόχρωμο, ενώ μέχρι να φθάσουμε στη διαδικασία αυτή τις προφυλάσσουμε από τον κηρόσκωρο
αφού τις διατηρήσουμε στην κατάψυξη για μερικές ώρες। Τα πλάισια βράζονται και καθαρίζονται από τα υπολείμματα των κεριών και της πρόπολης για μελλοντική χρησιμοποίηση।Από τις χρήσιμες κηρήθρες που απομένουν, αν είναι περισσότερες απ’όσες χρειάζονται τα μελίσσια μας αυτή την περίοδο, διαλέγουμε για επιστροφή στα μελισσοσμήνη όσες έχουν γύρη και τις πλέον σκοτεινόχρωμες. Αυτή την περίοδο η προτίμηση των μελισσιών για εκτροφή γόνου και αποθήκευση μελιού στρέφεται στις πιο «ζεστές» μαύρες κηρήθρες. Οι υπόλοιπες που απομένουν θα ξαναχρησιμοποιηθούν πιθανότατα την ερχόμενη άνοιξη και η προφύλαξή τους από τον κηρόσκωρο είναι απαραίτητη.Βέβαια οι καινούργιες και άσπρες κηρήθρες κινδυνεύουν λιγότερο , ιδίως αν αποθηκευθούν σε χώρο όπου δεν υπάρχουν άλλες παλιές κηρήθρες ή χρησιμοποιημένες και ακαθάριστες κυψέλες.
β) Σκεύη τρυγητού: Μετά τον τρυγητό, όλα τα εργαλεία και τα σκεύη από το δοχείο απολεπισμού έως το μελιτοεξαγωγέα και το φίλτρο στραγγίζονται επιμελώς, αλλά δεν πλένονται με νερό, παρά μόνο την ημέρα που θα πραγματοποιήσουμε τον επόμενο τρύγο είτε αυτός γίνει σ’ ένα μήνα είτε σ’ένα χρόνο. Μόνο τα μελισσοκομικά μαχαίρια και όλα τα πλαστικά δοχεία που τυχόν χρησιμοποιούμε ξεπλένουμε καλά με νερό, ενώ φροντίζουμε η
αποθήκη μας να έχει μελισσοστεγανότητα για να μη προσελκύονται μέλισσες από τη γύρω περιοχή.

3) ΠΡΟΣΠΑΘΕΙΑ ΔΙΑΘΕΣΗΣ ΤΟΥ ΜΕΛΙΟΥ.
Από το Σεπτέμβριο ξεκινά η προσπάθεια για τη διάθεση της παραγωγής μας।Αρκετά από τα καλοκαιρινά μέλια κρυσταλλώνουν γρήγορα, γι’ αυτό πρέπει να συντομεύσουμε την περίοδο που παραμένουν στα δοχεία ωρίμανσης (όπου καθαρίζει το μέλι, ωριμάζει με τη βαρύτητα σιγά - σιγά οτιδήποτε έχει περάσει μέσα από το φίλτρο ανεβαίνει στην επιφάνεια). Ακόμη η συσκευασία σε μικρότερα δοχεία και διάθεση απ’ ευθείας στον καταναλωτή πρέπει να
γίνεται με πειστικό τρόπο για την αγνότητα του κρυσταλλωμένου μελιού,ώστε να γίνει συνείδηση σιγά – σιγά σ’ όλους , ότι η κρυστάλλωση είναι ένα φυσικό φαινόμενο και αυτά τα μέλια δεν είναι νοθευμένα ή υποβαθμισμένα.
4) ΣΥΛΛΟΓΙΚΕΣ ΕΝΕΡΓΕΙΕΣ
α) Σεμινάρια – εκπαιδεύσεις
Ο μήνας αυτός είναι κατάλληλος για την οργάνωση σεμιναρίων, συνεδρίων,μελισσοκομικών συναντήσεων ή εκπαιδεύσεων που περιλαμβάνουν και πρακτική εξάσκηση αφού οι καιρικές συνθήκες επιτρέπουν τον ευχερή χειρισμό των μελισσιών και παράλληλα υπάρχει σχεδόν σ΄ όλους τους μελισσοκόμους, άνεση χρόνου.
β) Αναδασώσεις
Δυστυχώς κάθε χρόνο αυτή την εποχή έχουμε συνηθίσει να μοιρολογούμε πάνω από τις στάχτες των κατεστραμμένων από τις πυρκαγιές πευκοδασών μας. Η καταστροφή για τη μελισσοκομία της χώρας μας είναι μεγάλη, όμως από τώρα πρέπει οι τοπικοί μελισσοκομικοί σύλλογοι ν’ αναλάβουν πρωτοβουλία ή να βοηθήσουν στο έργο της αναδάσωσης. Ακόμη ο Σεπτέμβριος είναι κατάλληλη εποχή για την φύτευση νέων εκτάσεων με μελισσοκομικά φυτά και για το σκοπό αυτό οι οργανώσεις των μελισσοκόμων, αλλά και μεμονωμένοι παραγωγοί, πρέπει ν’ απευθύνονται στις Δασικές Υπηρεσίες της περιοχής τους για συμβουλές και παραχώρηση δενδρυλλίων από τα Δασικά φυτώρια.
Προετοιμασία για το πεύκο.
Στα τέλη Σεπτεμβρίου ξεκινά η καλύτερη περίοδος για την εκμετάλλευση του πευκόμελου, που διαρκεί μέχρι τα τέλη Οκτωβρίου. Αρκετοί μελισσοκόμοι βασίζονται μόνο σ΄ αυτή την περίοδο για την παραγωγή μελιού. Προϋποθέσεις για την πληρέστερη εκμετάλλευση του
πευκόμελου είναι:
1. Έγκαιρη μεταφορά (συνήθως 15 – 20 Σεπτεμβρίου).
2. Μελίσσια με πολλά πλαίσια γόνου.
3. Όσο το δυνατόν μεγαλύτερα αποθέματα γύρης.
4. Μελίσσια «νηστικά» κατά την έκφραση των μελισσοκόμων, δηλ.τρυγημένα

Του Δημητρίου Τσέλλιου
Γεωπόνου Αναπληρωτής Ερευνητής ΕΘΙΑΓΕ Διευθυντής Ινστιτούτου Μελισσοκομίας

ΠΗΓΗ:www.melinet.gr

Τετάρτη 1 Σεπτεμβρίου 2010

*. Marchalina hellenica.-

Αναδημοσίευση από το αρχείο της www.melinet.gr





Marchalina hellenica ( Coccoidea: Margarodidae)

Γενικά

Το σημαντικότερο μελιτογόνο έντομο για την ελληνική Μελισσοκομία είναι το Marchalina hellenica, κν. «εργάτης», από τις μελιτώδεις εκκρίσεις του οποίου παράγεται το γνωστό «πευκόμελο».

Η παρουσία του εντόμου έχει αναφερθεί μόνο σε χώρες της λεκάνης της Μεσογείουκαι συγκεκριμένα στην Ελλάδα, στην Τουρκία και την Ν. Ιταλία. Παρασιτεί στα είδη Pinus brutia (τραχεία), Pinus halepensis (χαλέπιος), Pinus silvestris, Pinus pine, ενώ μία μόνο αναφορά παρασιτισμού στο είδος Pinus nigra υπάρχει του Καϊλίδη (1965). Η παρουσία του εντόμου στα πευκοδάση της Ελλάδας χρονολογείται τουλάχιστον από τον 18ο αιώνα. Άλλωστε για πρώτη φορά περιγράφηκε και κατατάχθηκε από τον Γεννάδιο το 1883 (Gennadius, 1883) με χαρακτηριστικό όνομα γένους ‘ hellenica’. To1914 η γαλλίδα φυσιοδίφης Viala το εντόπισε στο δάσος του Τατοΐου αναφέροντας «σε συγκεκριμένες χρονιές τα κλαδιά των δέντρων ήταν καλυμμένα με τη βαμβακάδα του εντόμου, σαν να ήταν καλυμμένα με ένα παλτό χιονιού» (Vayssiθre, 1296).Μια πιο πλήρη περιγραφή στη συνέχεια έδωσε ο Morrison (1928)

Βιολογικός κύκλος

Στοιχεία της βιολογίας αναφέρονται κυρίως από τον Νικολόπουλο (1964, 1965), ενώ οι αναφορές στο έντομο στη διεθνή βιβλιογραφία είναι εξαιρετικά περιορισμένες (Marotta& Priore, 1992, Fimiani & Solino, 1994, Priore et al।, 1997, Santas, 1983)।

Όλοι οι προαναφερόμενοι ερευνητές δίνουν γενικά στοιχεία για τον βιολογικό κύκλοτου M. hellenica, αντιμετωπίζοντάς το απλώς ως ένα έντομο, σε κάποιες περιπτώσεις επιζήμιο (Fimiani & Solino, 1994), σε άλλες σημαντικό για την παραγωγή μελιού(Santas, 1983).

Μία νεώτερη έρευνα ξεκίνησε το 2001 από την υπογράφουσα, σε συνεργασία με το Εργ Μελισσοκομίας – Σηροτροφίας της Γεωπονικής Σχολής του ΑΠΘ με στόχο τη συγκέντρωση νέων στοιχείων για τη βιοοικολογία του M. hellenica, τα οποία θα μπορέσουν να στηρίξουν ένα μοντέλο πρόγνωσης των μελιτοεκκρίσεων του εντόμου.

Άρα στην παρούσα μελέτη το M. hellenica αντιμετωπίζεται ως το κυριότερο μελιτογόνο έντομο της πεύκης, με μεγάλη οικονομική αξία για την ΕλληνικήΜελισσοκομία

Η περιοχή παρατήρησης κατά τα πρώτα 3 χρόνια ήταν το δάσος του Σειχ-Σου στηΘεσσαλονίκη. Κάποια στοιχεία που έχει δώσει παραθέτονται παρακάτω:

Η εμφάνιση των ακμαίων θήλεων Marchalina hellenica που αναζητούν θέση ωοτοκίας, διαφοροποιείται από χρονιά σε χρονιά, ενώ φαίνεται να επηρεάζεται κυρίως από τις κλιματολογικές συνθήκες που θα επικρατήσουν ιδιαίτερα κατά τον Φεβρουάριο. Έτσι η εμφάνιση των ακμαίων μπορεί να γίνει μετά τις 20 Μαρτίου ή μπορεί να καθυστερήσει ακόμη και 1 μήνα, μετά τις 20 Απριλίου.Ένα ποσοστό 21,4 % των εντόμων παραμένουν και ωοτοκούν στην ίδια θέση όπου τρέφονταν. Το ακμαίο θήλυ δεν διαθέτει στοματικά μόρια και επομένως δεν μπορεί να τραφεί. Μετά την επιλογή της θέσης ωοτοκίας το έντομο εκκρίνει πυκνή «βαμβακάδα» που καλύπτει όλο το σώμα του. Η «βαμβακάδα» αυτή είναι ιδιαίτερη πυκνή στο πίσω μέρος του σώματός του δημιουργώντας εκεί ένα «σάκο».Μέσα σ’ αυτόν τον «σάκο» το θήλυ αποθέτει τα ωά του.

Η περίοδος ωοτοκίας - στο εργαστήριο - φτάνει τις 17 ημέρες (Μ.Ο. 14,35 ημέρες),αν και το M. hellenica αποθέτει το 67,7% των ωών κατά τις 5 πρώτες ημέρεςωοτοκίας.Ο συνολικός αριθμός ωών που αποθέτονται μπορεί να φτάσει τα 400, ΜΟ 222.Στον ύπαιθρο ο αριθμός ωών/βαμβακάδα που καταμετρήθηκε ήταν κατά Μ.Ο. 184.Υπάρχει γραμμική συσχέτιση μεταξύ βάρους σώματος του ακμαίου και συνολικού αριθμού ωών που ωοτοκεί (R2 : 95,32)Η διάρκεια ζωής του ωοτοκούντος Marchalina hellenica είναι κατά Μ.Ο. 30,66ημέρες.

Στον ύπαιθρο κατά την περίοδο 9 Μαΐου –14 Ιουνίου (ένα μήνα) παρουσιάζεται συνύπαρξη του ωοτοκούντος εντόμου, των ωών και των εμφανιζόμενων νυμφών1ου σταδίου.Οι νύμφες 1ου σταδίου εμφανίζονται στα κλαδιά του δέντρου κατά το 1οδεκαήμερο του Μαΐου, έχουν μέγεθος 965,75 μm μήκος και 422,54 μm πλάτος και φέρουν κεραίες με 6 άρθρα . Μετακινούνται με ευκολία στα κλαδιά του δέντρου ψάχνοντας θέση προσήλωσης Συνήθως εγκαθίστανται σε προστατευμένες θέσεις,όπως ανασηκώματα του φλοιού ή έλκη του κορμού.Στη θέση προσήλωσης η νύμφη του Marchalina hellenica διατρυπά με το ρύγχος της τον κορμό τουδέντρου και αρχίσει να τρέφεται απομυζώντας τους χυμούς του. Καθ’ όσον διάστημα η νύμφη είναι προσηλωμένη και τρέφεται παράγει μελιτώδεις εκκρίσεις.Η ποσότητα αυτών εξαρτάται από το μέγεθος του σώματος του εντόμου, ενώ επηρεάζεται από τις κλιματολογικές συνθήκες.

Η πρώτη περίοδος μελιτοέκκρισης (1ο βάρεμα) με μελισσοκομικό ενδιαφέρονμπορεί να ξεκινήσει κατά το 2ο δεκαήμερο του Αυγούστου, αλλά συνήθως αυτό γίνεται προς το τέλος Αυγούστου Η ποσότητά του παραγόμενου μελιτώματος αυξάνει καθώς αυξάνει και το μέγεθος του εντόμου.Το έντομο δεν παράγει μελίτωμα κατά τη διάρκεια της έκδυσης, καθώς όμως δεν μπαίνουν όλα τα έντομα που παρασιτούν σε ένα δέντρο ταυτόχρονα στη φάση έκδυσης αλλά σταδιακά, ο μελισσοκόμος αντιλαμβάνεται μάλλον μια μείωση στο ρυθμό συλλογής μελιτώματος από τα μελίσσια και όχι διακοπή.

Η 1η έκδυση της νύμφης του «εργάτη» γίνεται συνήθως κατά το 2ο δεκαήμερο Σεπτεμβρίου, οπότε το έντομο μεταμορφώνεται σε νύμφη 2ου σταδίου, και διαρκεί περίπου 10 ημέρες. Έτσι η 2 η περίοδος μελιτοέκκρισης (2ο βάρεμα) ουσιαστινά ξεκινά κατά το 2ο δεκαπενθήμερο του Σεπτεμβρίου। Καθώς το έντομο είναι μεγαλύτερο σε μέγεθος και τρέφεται πιο έντονα η μελιτοέκκριση είναι πιο έντονη και δίνει τη δυνατότητα στις μέλισσες να αποθηκεύσουν μεγάλες ποσότητες μελιού. Η περίοδος αυτή μελιτοέκκρισης μπορεί να διαρκέσει από 2 έως 6 εβδομάδες , εξαρτώμενη από τις κλιματολογικές συνθήκες. Η 2 η έκδυση του Marchalina hellenica συνήθως ξεκινά κατά το 1ο δεκαήμερο του Νοεμβρίου,οπότε το έντομο μεταμορφώνεται σε νύμφη τρίτου σταδίου.Τότε είναι που οιμελισσοκόμοι απομακρύνουν τα μελίσσια του από τα πευκοδάση, καθώς και οι κλιματολογικές συνθήκες από εκεί και πέρα δεν ευνοούν την συλλογή και αποθήκευση μελιού. Το Marchalina hellenica θα διαχειμάσει στα πεύκα ως νύμφη 3ου σταδίου, παράγοντας μικρές ποσότητες μελιτώματος καθ’ όλη τη διάρκεια του χειμώνα. Η ποσότητα του παραγόμενου μελιτώματος θα αυξηθεί και πάλι κατά την άνοιξη (ανοιξιάτικο βάρεμα) και συγκεκριμένα κατά τα τέλη Φεβρουαρίου - αρχές Μαρτίου.Οι μελισσοκόμοι μεταφέρουν και πάλι τα μελίσσια τους στα πευκοδάση για να εκμεταλλευτούν την ανοιξιάτικη μελιτοφορία του πεύκου η οποία ενίοτε,εξαρτώμενη από τις κλιματολογικές συνθήκες και τη δυναμικότητα των μελισσιών,μπορεί να οδηγήσει σε μία καλή παραγωγή «ανοιξιάτικου» πευκόμελου.

Η έρευνα συνεχίζεται έως σήμερα συμπληρώνοντας τις γνώσεις μας τη φαινολογία του M. hellenica. Μάλιστα κατά το 2004 ξεκίνησε η συγκριτική μελέτη στοιχείων της βιοοικολογίας του εντόμου σε 5 κύριες μελισσοκομικές περιοχές της Ελλάδας, στην Θεσσαλονίκη, Αττική, Κασσάνδρα Χαλκιδικής, Κ. Εύβοια και Κρήτη.

Η συγκριτική αυτή μελέτη θα μας δώσει στοιχεία για την επίδραση ή μη των βιοτικών(ποσοστό παρασιτισμού του M. hellenica) και αβιοτικών (κλιματολογικοί παράγοντες)στην ανάπτυξη του πληθυσμού του M. hellenica σε μία περιοχή και κατ’ επέκταση στην παραγωγή μελιτωδών εκκρίσεων.

Το καινούργιο στοιχείο αυτής της φάσης μελέτης είναι η καταγραφή της πληθυσμιακής πυκνότητας του εντόμου στις προς μελέτη περιοχές. Η μέθοδος που χρησιμοποιείται είναι αυτή του Brόning (1967).- Τα στοιχεία λοιπόν του 2005 δείχνουν μία σαφή διαφοροποίηση στην πληθυσμιακή πυκνότητα του εντόμου στις παραπάνω περιοχές, αναδεικνύοντας κατ’ αρχήν το γεγονός ότι δεν έχει η Αττική στατιστικά μεγαλύτερους πληθυσμούς από τη Θεσσαλονίκη και κατά δεύτερο την ανάκαμψη του πληθυσμού στην Κρήτη και την Εύβοια .

Η συνέχιση της καταγραφής της πληθυσμιακής πυκνότητας του M. hellenica θα μας δώσει τη διακύμανση αυτού κατά τη διάρκεια του έτους, καθώς και τους παράγοντες που την επηρεάζουν

Δυνατότητα πρόβλεψης της μελιτοέκκρισης του M . hellenica

Κατά τη διάρκεια της κύριας περιόδου παραγωγής μελιτώματος, Σεπτέμβριο - Οκτώβριο μεγάλος αριθμός μελισσιών μεταφέρονται από τους μελισσοκόμους στα πευκοδάση της Ελλάδας. Η πυκνότητα των κυψελών ιδιαίτερα σε περιοχές όπως η Θάσος ή η Χαλκιδική είναι πολύ υψηλή, φτάνοντας τις 225 κυψέλες ανά χλμ2 (Ξυδιάς, 1975).

Στο παρελθόν, η παραγωγή μελιτώματος από το Μ. hellenica θεωρείτο σταθερή κάθέ έτος, έτσι ώστε η μεταφορά των κυψελών στα πευκοδάση να αποτελεί μία σίγουρη πηγή μελιού και κατ’ επέκταση εισοδήματος για τους μελισσοκόμους. Εντούτοις, οι μελισσοκόμοι παρατηρούν μια μείωση στην ποσότητα του συλλεγόμενου μελιού τα τελευταία χρόνια, σε μερικές περιοχές τουλάχιστον, η οποία προκαλεί μεγάλη ανησυχία.

Ενώ αυτή η κατάσταση δεν είναι πραγματικά νέα (υπάρχουν εκθέσεις των έντονων διακυμάνσεων της ποσότητας μελιού που παράγεται στα πευκοδάση και στο παρελθόν,Καϊλίδης, 1965), οι λόγοι για αυτές τις διακυμάνσεις είναι άγνωστοι και καμία έρευνα δενέχει γίνει σχετικά με το συγχρονισμό και την ποσότητα του μελιτώματος σε σχέση με τη βιολογία του εντόμου.

Αναδεικνύεται πλέον μονόδρομος η ανάπτυξη ενός μοντέλου μέσω του οποίου έγκαιρα θα μπορεί να γίνεται πρόγνωση της έντασης της μελιτοέκκρισης μιας περιοχής, καθώς και της απόδοσης αυτής σε μέλι. Για να γίνει αυτό είναι απαραίτητη η μελέτη της δυναμικής των πληθυσμών και της εποχιακής συμπεριφοράς του Μ. hellenica, καθώς και των παραγόντων που επηρεάζουν την παραγωγή μελιτώματος

Προς αυτή την κατεύθυνση η παραπάνω μελέτη έχει δώσει τρία βασικά στοιχεία, τα οποία μπορούν να χρησιμοποιηθούν ως βάση για μελλοντικές έρευνες:

Α.Tο Μ. hellenica, πριν από κάθε έκδυση, περνάει μία φάση προ-έκδυσης, με συγκεκριμένα χαρακτηριστικά. Αυτή η φάση σηματοδοτεί την λήξη της συγκεκριμένης περιόδου μελιτοέκκρισης και διαρκεί περίπου 48 ώρες. Η δειγματοληψία κλαδιών και η εξέταση επομένως των πληθυσμού του εντόμου, σε συγκεκριμένες χρονικές στιγμές,μπορεί να μας δώσει στοιχεία, με ακρίβεια 1 ή 2 ημερών, για το χρόνο κατά το οποίο οι μελισσοκόμοι θα αρχίσουν να αντιλαμβάνονται τη μείωση της μελιτοέκκρισης σε κάθε περιοχή.

Β. Υπάρχουν δύο κύριες περίοδοι στις οποίες οι μέλισσες εκμεταλλεύονται τις μελιτώδεις εκκρίσεις του Μ. hellenica, το φθινόπωρο, Σεπτέμβριος - Οκτώβριος , και την άνοιξη,Μάρτιος-Απρίλιος. Ιδιαίτερα λοιπόν σ’ αυτές τις περιόδους μας ενδιαφέρει ο χρόνος κατά τον οποίο η μελιτοέκκριση θα παρουσιάσει κάμψη. Κατά την περίοδο του φθινοπώρου το έντομο υπόκειται σε δύο εκδύσεις, νύμφη 1 ου σταδίου νύμφη 2ου σταδίου και νύμφη 2ουσταδίου νύμφη 3ου σταδίου, ενώ όπως έχει ήδη αναφερθεί κατά την άνοιξη έχουμε την τελευταία έκδυση και την εμφάνιση του ακμαίου. Καθώς ο χρόνος της έκδυσης μπορεί να παραλλάσσει από χρονιά σε χρονιά, ακόμη και για ένα διάστημα 20 - 25 ημερών,διάστημα σημαντικό ως προς την συνολική συλλεγόμενη ποσότητα μελιού, είναι σημαντικό να μπορεί να προβλεφθεί. Προς αυτή την κατεύθυνση απαιτείται η συλλογή στοιχείων τουλάχιστον για 5 κατά σειρά έτη και η επεξεργασία αυτών των στοιχείων σε συνδυασμό με του άλλους βιοτικούς και αβιοτικούςπαράγοντες (παρασιτισμός, θερμοκρασία, υγρασία), που επηρεάζουν τον βιολογικό κύκλο του εντόμου. Μόνο έτσι οι μελισσοκόμοι θα μπορέσουν να προγραμματίσουν τις μεταφορές τους.

Γ. Είναι ενδιαφέρον να επισημανθεί ότι η καθυστερημένη εμφάνιση του ενήλικουΜ.hellenica στα δέντρα το 2003 φάνηκε ότι επηρεάζει μόνο την περίοδο ωοτοκίας τουεντόμου, η οποία μπορεί να κυμαίνεται μεταξύ ενός και δύο μηνών, και τη διάρκεια ζωήςτου (από περίπου 30 ημέρες το 2002 σε 14-22 ημέρες το 2003), ενώ καμία σημαντικήδιαφορά δεν παρουσιάστηκε στην αναπαραγωγική ικανότητα του εντόμου (συνολικόςαριθμός ωών / θήλυ κατά μέσο όρο το 2002, 222 και το 2003, 258), ούτε και την ημερομηνία της εμφάνισης της νέας γενεάς, και προσήλωσης των 1 ου σταδίου νυμφώνστις νέες θέσεις διατροφής..

Η πρακτική της πρόγνωσης των μελιτοεκκρίσεων φυσικά δεν είναι καινούργια। Υπάρχουν ώρες στις οποίες η έρευνα για την στοιχειοθέτηση ενός μοντέλου πρόγνωσης έχει γίνει πριν από δεκαετίες και ήδη έχει θεσμοθετηθεί και λειτουργεί δίκτυο ενημέρωσης του μελισσοκόμου.Οι πληροφορίες που ο μελισσοκόμος παίρνει είναι σχετικά με τις τοποθεσίες οι οποίες αναμένεται να δώσουν μία καλή παραγωγή μελιού, καθώς και το χρόνο που αναμένεται η μελιτοέκκριση να ξεκινήσει (Liebig, 1999, Pechhaker, 1988).

Στις χώρες αυτές, Αυστρία, Γερμανία, Σλοβενία, η ετήσια παραγωγή μελιού εξαρτάταιαπόλυτα από τις μελιτώδεις εκκρίσεις εντόμων, όπως τοPhysokermes picea και Physokermes hemicryphus, και ως εκ τούτου με τη σύμπραξη της πολιτείας, των ερευνητών και των μελισσοκόμων, η μελέτη της βιοοικολογίας των μελιτογόνων εντόμων, καθώς και των παραμέτρων που επιδρούν στο σύστημα, φυτό –

ξενιστή και μελιτογόνο έντομο, οδηγεί κάθε χρόνο και σε καινούργια στοιχεία, που βελτιστοποιούν το μοντέλο πρόγνωσης και ενημέρωσης των μελισσοκόμων.

Η επίδραση που ασκεί μία τέτοια δυνατότητα στη Μελισσοκομία της χώρας είναι ιδιαίτερα σημαντική καθώς :έχει ως αποτέλεσμα την καλύτερη αξιοποίηση των μελιτωδών εκκρίσεων ανά περιοχή, με την έγκαιρη μεταφορά μελισσοσμηνών σ’ αυτήν, αλλά ταυτόχρονα και την έγκαιρη απομάκρυνση αυτών από την περιοχή δίνει τη δυνατότητα του συγκριτικού προσδιορισμού της αποδοτικότητας του φυτού-ξενιστή σε συνάρτηση με τον περιοχή, το υψόμετρο, τους υδάτινους πόρους,τις γειτονικές χρήσεις και τα λοιπά ειδικά χαρακτηριστικά κάθε επί μέρους έκτασης δίνει τη δυνατότητα απεικόνισης των περιοχών μελισσοκομικού ενδιαφέροντος σε εποπτικούς χάρτες, που μπορούν να αποτελέσουν ένα εύχρηστο εργαλείο στα χέρια των ενδιαφερόμενων ή νέων μελισσοκόμων και το κυριότερο συμβάλει στον έλεγχο του κόστους παραγωγής του μελιού, για ένα μεγάλο μέρος των μελισσοκόμων, που εκμεταλλεύονται τις μελιτώδεις εκκρίσεις των εντόμων για τη συλλογή μελιού, μέσω του εξορθολογισμού των μετακινήσεων των μελισσοσμηνών.

Επίδραση του παρασιτισμού του M . hellenica στο πεύκο - ξενιστή

Η επίδραση του παρασιτισμού του Marchalina hellenica στο πεύκο – ξενιστή δεν έχει μελετηθεί।Προφανώς στα τουλάχιστον 200 χρόνια συμβίωσης του εντόμου με το δέντρο, δεν είχαν παρατηρηθεί προβλήματα μερικής ή ολικής νέκρωσης δέντρων।Μάλιστα υπάρχουν αναφορές, όχι αποτελέσματα έρευνας, αλλά αναφορές(Αβτζής,1985, Gόrkan, 1989) ότι ο παρασιτισμός δεν επηρεάζει αρνητικά την υγεία του πεύκου, ενώ μέχρι πρόσφατα δεν υπήρχαν αντίστοιχα και αναφορές για αρνητική επίδραση. Μόνο την τελευταία πενταετία άρχισαν να πληθαίνουν οι αναφορές ότι ο παρασιτισμός από το M. hellenica ‘σκοτώνει’ τα πεύκα.Βέβαια παραμένουμε στο επίπεδο των αναφορών, καθώς αυτές οι απόψεις σε καμία περίπτωση δεν υποστηρίζονται από επιστημονικά ευρήματα.

Πράγματι υπάρχουν άλλα είδη εντόμων, που ανήκουν μάλιστα στην ίδια οικογένεια μετο M. hellenica, στα Margarodidae, όπως το Icherya purhasi και Matsucoccus feytaudiτα οποία έχουν προκαλέσει εκτεταμένα προβλήματα στα φυτά που παρασιτούν,γεγονός που πιστοποιείται από επιστημονικά ευρήματα।Με ποιους τρόπους αλήθεια ένα κοκκοειδές μπορεί να βλάψει το φυτό ξενιστή।Με άμεσους και έμμεσους।Στους άμεσους αναφέρονται η επίδραση στη φωτοσυνθετική ικανότητα του φυτού, στην ικανότητα αξιοποίησης των αποθεμάτων νερού και θρεπτικών συστατικών ή έμμεσα στην επίδραση της ανάπτυξης του φυτού με την μείωση της βιομάζας του (νέκρωση κλαδιών και απώλεια φύλλων), ή με την ανάπτυξη μυκήτων ή άλλων παθογόνων οργανισμών.Όμως στην συγκεκριμένη περίπτωση το M. hellenica δεν εγκαθίσταται στα φύλλα, άρα δεν υπάρχει άμεση επίδραση στη φωτοσυνθετική ικανότητα του φυτού, ο ανταγωνισμός για τα αποθέματα νερού έχει μελετηθεί για άλλα κοκκοειδή και δεν θεωρείται σημαντική (Vranjik & Gullan, 1990), το ίδιο και για τα θρεπτικά συστατικά(Schaffer & Mason, 1990).

Επομένως για να διερευνηθεί η επίδραση του παρασιτισμού του M. hellenica στο πεύκο θα πρέπει να μελετηθούν οι έμμεσες συνέπειες αυτού। Προς αυτή την κατεύθυνση και ύστερα από πρόσκληση της Γεν। Διεύθυνσης Δασών στις 25/11/2004 αποφασίστηκε η οργάνωση ενός ερευνητικού προγράμματος, με τη συμμετοχή ερευνητών όλων τωνσυναφών ερευνητικών πεδίων, εντομολόγων, δασολόγων, φυτοπαθολόγων, και με επιστημονικό υπεύθυνο και συντονιστή τον κο Αβτζή, Δασολόγο, ο οποίος άλλωστε έχει και στο παρελθόν ασχοληθεί με το θέμα.Στόχος του προγράμματος θα ήταν η διερεύνηση της επίδρασης του παρασιτισμού του M. hellenica στο πεύκο – ξενιστή।Δυστυχώς αν και το πρόγραμμα ολοκληρωμένο κατατέθηκε στο Υπ.Γεωργικής Ανάπτυξης & Τροφίμων, ποτέ δεν εγκρίθηκε και έτσι ακόμη και σήμερα κανείς δεν μπορεί με σοβαρότητα να υποστηρίξει την επικινδυνότητα του M. hellenica.Άλλωστε η επίδραση του παρασιτισμού του M. hellenica στο δέντρο αποτελεί σύνθετο φαινόμενο, όπως άλλωστε και η σχέση του με τον ξενιστή του.

Ο Saakyan-Baranova (1964) αναφέρεται στον συγχρονισμό που αναπτύσσεται μεταξύτης ανάπτυξης του φυτού κατά τη διάρκεια του έτους και του βιολογικού κύκλου του παρασίτου, ενώ οι Blumberg & Swirski (1977) αποδεικνύουν την επίδραση της ποιότητας - υγείας και του είδους του ξενιστή στην φαινολογία του παρασίτου।Αντίστοιχα οι Marotta & Tranfaglia (1997) αναφέρονται στο ιδιαίτερα ενδιαφέρον φαινόμενο της φαινο-ανοσίας (phenol-immunity), το οποία πολλές φορές υποτιμάται κατά την μελέτη της σχέσης των Coccoidea με τον ξενιστή, ενώ μπορεί να επηρεάσει την αναπαραγωγική ικανότητα του εντόμου, και την ανάπτυξη του πληθυσμού του στο δέντρο. Σύμφωνα με το ‘σύνδρομο’ της φαινο-ανοσίας η ανθεκτικότητα του ξενιστή στην προσβολή από το παράσιτο μπορεί να διαφοροποιείται από περιοχή σε περιοχή,κατά τόπους στην ίδια περιοχή ή και από δέντρο σε δέντρο της ίδιας περιοχής(Flanders, 1970).Μπορεί επίσης η διαφοροποίηση αυτή να είναι μόνιμη ή περιοδική,με την μόνιμη να ελέγχεται γενετικά, ενώ η περιοδική να σχετίζεται με μη ευνοϊκές περιβαλλοντικές συνθήκες για το φυτό ξενιστή, κλιματολογικές συνθήκες, σύσταση εδάφους κ.α. (Smirnoff & Valero, 1975).

Στην περίπτωση του παρασιτισμού του M. hellenica στο Pinus halepensis και Pinusbrutia στην Ελλάδα είναι γεγονός ότι είναι σύνηθες το φαινόμενο να παρουσιάζονται δέντρα προσβεβλημένα και μη στην ίδια περιοχή, όπως και υπάρχουν ολόκληρες περιοχές στα πεύκα των οποίων τα M. hellenica δεν εγκαθίστανται। Ταυτόχρονα όμως,και αυτό ίσως είναι το πιο σοβαρό, παρατηρήθηκε - σε διάστημα μόλις 4 χρόνων – η κατάρρευση του πληθυσμού του M. hellenica σε εκτεταμένες περιοχές της Εύβοιας συγκεκριμένα και της Κρήτης και η εκ νέου ανάκαμψή του.

Η πληθυσμιακή πυκνότητα του M. hellenica στην Κ. Εύβοια και στην Κ. Κρήτη κατάτον μήνα Ιούλιο ήταν 0,44 και 0,09 έντομα/cm2 αντίστοιχα, ενώ τον ίδιο μήνα του 2005 ήταν 1,07 και 2,01 έντομα/cm२. Παρατηρούμε δηλαδή μία τεράστια διαφορά μέσα σε πολύ λίγο χρόνο.

Εν. κατακλείδι η σχέση του M. hellenica με το πεύκο είναι πολύπλοκη και συνισταμένη πολλών παραμέτρων. Για να μπορούμε να ελέγχουμε την πληθυσμιακή ανάπτυξή του και για να μπορεί να βρεθεί μέθοδος αντιμετώπισης ενδεχόμενων εξάρσεων, θα πρέπει να γνωρίσουμε αυτή τη σχέση και τους παράγοντες που την επηρεάζουν . Μέχρι να γίνει αυτό καμία σοβαρότητα δεν έχουν αφορισμοί όπως «το M. hellenica θανατώνει τα πεύκα» ή ότι «οι πληθυσμοί του M. hellenica αυξήθηκαν δραματικά τα τελευταία χρόνια με ανθρώπινη επέμβαση και αυτό απέβη μοιραίο για το δέντρο».

Και φυσικά επεμβάσεις με ψεκασμούς στα δέντρα, όπως πρόσφατα αποφασίστηκε από το Υπ. Γεωργικής Ανάπτυξης & Τροφίμων, θυμίζουν το γιατρό που κόβει το μέλος που νοσεί και μετά ψάχνει τα αίτια της ασθένειας.

Της

∆ρ. Σοφίας Γούναρη
Ερευνήτρια Γ΄
Ινστιτούτο Κτηνιατρικών Ερευνών Αθηνών-ΕΘΙΑΓΕ

ΠΗΓΗ:www.melinet.gr